Informacja dot. przebiegu konferencji pn. Pilotażowy program ”Aktywny samorząd” szansą na aktywizację zawodową osoby niepełnosprawnej po amputacji kończyn/y. Rola eksperta w realizacji programu. - PFRON

Konferencja odbyła się w Warszawie w dniu 19 czerwca 2013 roku (GOLDEN TULIP Warsaw Centre – Hotel). W konferencji uczestniczyli m.in. eksperci PFRON zaproszeni do współpracy przy realizacji pilotażowego programu „Aktywny samorząd” - zgodnie z listą obecności.

Otwarcia konferencji dokonała Pani dr Agnieszka Kloskowska - Dudzińska – Zastępca Prezesa Zarządu PFRON ds.programowych. Poinformowała, że spotkanie będzie poświęcone omówieniu zagadnień związanych z pełnieniem roli eksperta PFRON.

Stan zaopatrzenia w Polsce osób niepełnosprawnych w protezę kończyny (sesja I) zaprezentowały przedstawicielki Ministerstwa Zdrowia - Panie: Ewa Ściślewska-Jakubiak i Aneta Grunwald. W 2012 roku wydatki NFZ na protezy wyniosły ok. 16,5 mln zł (2,5% ogółu środków w dyspozycji NFZ). Liczba beneficjentów pomocy wyniosła, w przypadku: kończyny dolnej – ok.8 tys. osób (z wydatkami ok.13mln zł), kończyny górnej – ok. 800 osób (z wydatkami ok.1mln zł). Pozostali beneficjenci uzyskali pomoc na dodatkowe wyposażenie posiadanej protezy (wydatki rzędu ok. 2,5 mln zł). Na 2013 rok planowane są wydatki w wysokości ok. 200 mln zł. Planowana jest zmiana przepisów regulujących zaopatrzenie m.in. w protezę. Projekt modyfikacji przepisów jest obecnie w trakcie konsultacji wewnętrznych. Zmiany mają skutkować: polepszeniem sytuacji pacjenta - lepszym zaopatrzeniem w wyroby medyczne, podwyższeniem limitów finansowych irozszerzeniem katalogu dofinansowywanych przez NFZ protez.

Program „Aktywny samorząd” jako ważny krok w kierunku wydajnego modelu polityki społecznej wobec osób niepełnosprawnych (idea i cele programu), charakterystykę beneficjenta pomocy wramach obszaru C programu, praktyczne aspekty współpracy eksperckiej w trakcie realizacji programu (logistyka postępowania) oraz zagrożenia związane z realizacją programu „Aktywny samorząd” (obszar C) zaprezentował Pan Eugeniusz Wilczyński, Zastępca Dyrektora Wydziału Realizacji Programów PFRON (sesje: II-IV, VII), zgodnie z prezentacjami przygotowanymi idołączonymi do niniejszej Informacji.

Pan E. Wilczyński omówił dodatkowo historię realizacji przez PFRON programów „sprzętowych” (przewidujących dofinansowanie różnego rodzaju urządzeń i sprzętów dostosowanych dopotrzeb osób niepełnosprawnych z różnymi rodzajami niepełnosprawności – np. program „Komputer dla Homera”, „Pegaz”, „Sprawny dojazd”). Przybliżył ideę powierzenia samorządom powiatowym realizacji programu adresowanego doindywidualnych osób niepełnosprawnych. Omówił formy wsparcia przewidziane wpilotażowym programie „Aktywny samorząd” zeszczególnym uwzględnieniem zadań przewidzianych w module I obszar C tego programu oraz omówił zasady uczestnictwa w programie dla osób po amputacji kończyn/y (w tym stopień niepełnosprawności – a więc pomoc mogą uzyskać osoby powyżej 16 roku życia). Przedstawił organizację realizacji programu.

Podstawowym celem wsparcia ze środków PFRON w zakresie protez/y kończyn/y, w której zastosowano nowoczesne rozwiązania techniczne jest utrzymanie zatrudnienia lub powrót osoby niepełnosprawnej dopracy. Jednym z warunków uzyskania dofinansowania protez/y będzie potwierdzona opinią eksperta PFRON stabilność procesu chorobowego oraz rokowania uzyskania zdolności do pracy w wyniku wsparcia udzielonego w programie. Ponieważ Fundusz nie posiada kompetencji do wydawania opinii medycznych, a dysponując środkami publicznymi zobowiązany jest do szczególnej dbałości o racjonalność ich wydatkowania, powstała konieczność współpracy z niezależnymi ekspertami medycznymi posiadającymi najwyższe kwalifikacje i doświadczenie zawodowe. Z tego powodu rolę eksperta PFRON powierzono najlepszym specjalistom z zakresu medycyny, którzy prowadzą na terenie województw długotrwałą opiekę protetyczną nad osobami po amputacjach kończyn. Rola eksperta PFRON została powierzona w większości konsultantom wojewódzkim w wybranych dziedzinach medycznych lub specjalistom przez nich wskazanym. Na terenie całego województwa funkcję tębędzie pełniła jedna lub dwie osoby, zmiejscem wykonywania usługi najczęściej w mieście wojewódzkim.

Ekspert PFRON będzie wydawał opinię downiosku osoby niepełnosprawnej, zakwalifikowanej przez Realizatora programu do dofinansowania (po ocenie merytorycznej wniosku w zakresie należącym do kompetencji Realizatora programu – kwestie dotyczące rehabilitacji społecznej). Opinia eksperta PFRON będzie dotyczyła stabilności procesu chorobowego wnioskodawcy irokowań co do zdolności wnioskodawcy do pracy w wyniku wsparcia udzielonego wprogramie oraz o ile będzie dotyczyć: celowości zwiększenia jakości protezy do najwyższego poziomu (dla zdolności do pracy wnioskodawcy) i zwiększenia kwoty dofinansowania.

Pan E. Wilczyński zwrócił się do ekspertów PFRON o analizę (potwierdzenie lub propozycję zmian) prawidłowości wyznaczonej wprogramie częstotliwości udzielania wsparcia w zakresie zaopatrzenia w wysokiej jakości protezę (aktualna zasada programowa mówi, że kolejną pomoc w zaopatrzeniu w protezę można uzyskać po upływie 3 lat). Wskazał także, że istotne dla Funduszu byłoby wskazanie przypadków/warunków uzasadniających celowość udzielenia dofinansowania do protezy na IV poziomie jakości. Dodał także, że należałoby pochylić się nad problemem możliwości ustalenia przez eksperta PFRON zdolności do pracy Wnioskodawcy. Uznał, że w tym zakresie trzeba zaangażować do ściślejszej współpracy Realizatora programu, który mógłby wspomagać eksperta PFRON poprzez przygotowanie listy oczekiwań Wnioskodawcy w zakresie zatrudnienia.

Pozostałe, praktyczne aspekty współpracy eksperckiej w trakcie realizacji programu „Aktywny samorząd” (poziomy dofinansowania ze środków PFRON, dokumentacja programowa, problemy) zaprezentował Pan dr n. med. Krzysztof Wasiak – Konsultant wojewódzki wdziedzinie rehabilitacji medycznej dla województwa mazowieckiego (sesja V), zgodnie zprezentacją przygotowaną i dołączoną do niniejszej Informacji.

Pan dr n. med. K. Wasiak przedstawił swoje zadania postawione mu w ramach współpracy zPFRON przy projektowaniu omawianej formy wsparcia w pilotażowym programie

„Aktywny samorząd”. Pierwszym zadaniem było zapoznanie osób przygotowujących projekt programu z:

• przyczynami amputacji kończyn
• wpływu amputacji na życie niepełnosprawnego
• epidemiologią amputacji kończyn
• zarysem budowy i działania protez
• możliwościami zaprotezowania w ramach NFZ
• czynnikami wpływającymi na sukces funkcjonalny.

Najważniejszym zadaniem było stworzenie medycznych ram kwalifikowania wnioskodawców douczestnictwa w programie.

Pan Krzysztof Wasiak oceniając skalę zainteresowania osób niepełnosprawnych uczestnictwem wprogramie stwierdził, że w Polsce przeprowadza się ok. 7.000 amputacji rocznie, z czego ok.6.000 osób nie będzie kwalifikowało się do udziału w programie „Aktywny samorząd” z uwagi na naczyniowy charakter schorzenia, skutkującego amputacją kończyny. Od700 do 1000 osób rocznie, którym przeprowadzono amputacje, to potencjalni uczestnicy programu. Do tej liczby trzeba jeszcze dodać trudną do oszacowania liczbę osób wcześniej już wyposażonych wprotezę gorszej jakości, którą będą chciały wymienić w ramach programu na bardziej nowoczesną. Zainteresowanie uczestnictwem w programie należy szacować jako bardzo duże, co oznacza konieczność podejmowania oszczędnych decyzji, umożliwiających podjęcie większej liczby pozytywnych decyzji (z mniejszą kwotą dofinansowania).

Pan Krzysztof Wasiak omówił szczegółowo poziomy jakości protez i historię powstawania definicji użytych w dokumentach programowych. Dla potrzeb programu przyjęto cztery poziomy jakości i funkcjonalności protez powiązanych zich kosztem.

Poziomy jakości protezy zostały wskazane w dokumencie pn. „Kierunki działań i warunki brzegowe (...)”. Pan Wasiak podkreślił, że bardzo dobre wykończenie kosmetyczne protezy na III poziomie jakości będzie szczególnie istotne i ważne dla kobiety. Natomiast zaopatrzenie pacjenta nawet w bardzo dobrej jakości protezę kończyny dolnej ma zapewnić raczej jego mobilność w pracy, a nie umożliwiać wykonywanie ciężkich wydolnościowo prac.

Powyżej wskazane okoliczności uzasadniają rekomendację III poziomu jakości protezy dodofinansowania w ramach pilotażowego programu „Aktywny samorząd”.

Poziom IV jakości protezy nie jest rekomendowany przez Pana K. Wasiaka. Poziom IV powinien być zarezerwowany jedynie najednostkowe, wyjątkowo szczególne przypadki. Stanowisko zostało potwierdzone przez ekspertów PFRON uczestniczących w konferencji.

Odnośnie możliwości dofinansowania protezy na IV poziomie jakości zaakceptowany został także postulat, aby:

• ekspert PFRON w opinii określał co musi zawierać proteza na tym poziomie jakości (zuzasadnieniem) oraz propozycję kwoty dofinansowania,
• IV poziom jakości dofinansowanej w ramach programu protezy powinien wiązać się zdłuższym niż 3 lata okresem odpowiedzialności za stan protezy.

W każdym przypadku (proteza na III iIV poziomie jakości) ekspert PFRON powinien dysponować w trakcie badania szacunkowym kosztem protezy ispecyfikacją techniczną imateriałową oferty/zamówienia.

Rozważano możliwość realizacji decyzji o dofinansowaniu protezy na IV poziomie jakości wformie przetargu organizowanego przez samorząd powiatowy (także zapytanie ofertowe). Wskazano, że w takim przypadku cena nie może być jedynym kryterium wyboru oferty, wskazane byłoby także, aby ekspert był członkiem komisji przetargowej. Zwrócono uwagę na to, że w przypadku wyłonienia wykonawcy protezy w wyniku przetargu, znacznemu opóźnieniu ulegnie proces udzielenia wsparcia w ramach programu, niewykluczone, że będą generowane zobowiązania finansowe.

Decyzję o przyznaniu dofinansowania przez samorząd powiatowy w każdym, indywidualnym przypadku będzie opiniował ekspert PFRON. Wypełniany przez eksperta arkusz oceny będzie dotyczył szans naaktywizację zawodową Wnioskodawcy. Powinien on dostarczyć Realizatorowi programu informacji omożliwości (lub jej braku) dofinansowania konkretnej protezy wkonkretnym przypadku.

Odbyła się dyskusja, w trakcie której uczestnicy konferencji zadawali pytania i wymieniali uwagi dotyczące optymalnej realizacji zadania finansowanego w ramach pilotażowego programu „Aktywny samorząd”.

Odnośnie wzorów arkuszy oceny eksperta PFRON omówiono potrzebę dodania doobowiązujących wzorów formularza Skierowania na badania (wypełnianego przez samorząd powiatowy) oraz drobnej korekty formularza dot. badania wstępnego. Ze wskazań eksperta:

• drugi wiersz - należy usunąć wyrażenie w brzmieniu: „(w porozumieniu z protezownią)”,
• trzeci wiersz – wyrażenie „Następny termin wizyty:” należy zastąpić wyrażeniem: „Przybliżony termin drugiej wizyty:”, który ekspert PFRON może określić nie w formie konkretnej daty, ale w sposób ogólny i przybliżony np.wliczbie tygodni po zaopatrzeniu Wnioskodawcy w protezę. Uczestnicy konferencji zgodzili się co do tego, żetermin ten wwielu przypadkach będzie wypadał w kolejnym roku realizacji programu.

Odnośnie oceny stabilności stanu zdrowia wnioskodawcy uczestnicy konferencji ustalili, żeponieważ ocena ta ma charakter indywidualny i należy do wyłącznej kompetencji ekspertów PFRON, adynamiczny rozwój medycyny i farmacji sprawia, że osoby po amputacjach nie tylko w wyniku urazów obecnie mają także szansę na ustabilizowanie procesu chorobowego, todopuszczalne mogą być także inne przypadki kwalifikowania osób z innymi (niż urazy) schorzeniami skutkującymi amputacją kończyn.

Omówiono najczęstsze zagrożenia w pracy eksperta, do których będą należały:

• „naciski” na eksperta w sprawie możliwości powrotu do aktywności zawodowej,
• „naciski” na eksperta w sprawie IV poziomu finansowania protezy,
• próby ze strony zakładów ortopedycznych reklamowania się poprzez eksperta PFRON,
• zawyżanie cen oraz próby oszustw (wykonywanie protezy na niższym poziomie jakości, niż obejmuje decyzja i kwota dofinansowania).

Z uwagi na ostatnie zagrożenie rozważano sposoby jego niwelowania. Zastanawiano się, czy odpowiednia byłaby wypłata dofinansowania w transzach. Przy czym druga transza następowałaby po sprawdzeniu przez eksperta PFRON, czy proteza obejmuje wszystkie elementy i materiały odpowiednie dla danego poziomu jakości protez/y. Propozycja wymaga analizy pod kątem możliwości zastosowania tej metody w obrocie rynkowym.

Ze względu na ograniczoną ilość funduszy przeznaczonych na realizację wniosków dotyczących protez oraz konieczność zawarcia umów dofinansowania do końca roku kalendarzowego, uczestnicy konferencji przyjęli do wiadomości i stosowania, że opinie ekspertów PFRON muszą być jak najwcześniej przekazywane Realizatorom programu (samorządy powiatowe) oraz Oddziałom PFRON (np. w uprzedniej wersji elektronicznej). Natomiast umowy cywilno – prawne pomiędzy PFRON i ekspertami PFRON będą rozliczane w trybie i czasie uzgodnionym pomiędzy stronami. Ustalenie zasad współpracy może także objąć postanowieni oelektronicznym przekazaniu do eksperta skierowania na badanie.

Z uwagi na potrzeby osoby zaopatrzonej w protezę, która musi nauczyć się posługiwania się nową kończyną, ale także z uwagi na zmiany w przepisach dotyczących procedur medycznych (w 2014 roku - „jednorodne grupy pacjentów”) wskazane i bardzo uzasadnione jest uruchomienie w ramach pilotażowego programu „Aktywny samorząd” modułu/formy wsparcia polegającej na możliwości dofinansowania około dwutygodniowego szkolenia beneficjenta zużytkowania protezy uzyskanej w ramach realizacji programu. Intensywna rehabilitacja i nauka posługiwania się kończyną mogłaby odbywać się w jednym ośrodku medycznym (np.wyłonionym w trybie przetargowym).

Pan Eugeniusz Wilczyński poinformował uczestników konferencji, że PFRON od pewnego czasu prowadzi intensywne działania związane ze stworzeniem efektywnego modelu wczesnej rehabilitacji pourazowej, dzięki któremu lepiej zapobiegalibyśmy społecznym skutkom niepełnosprawności bądź wręcz je znosili. Dzięki otwartości naszych partnerów z Niemiec, PFRON wspólnie z Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwem Zdrowia, ZUS, NFZ oraz KRUS podjął prace nad integracją rozproszonych dotąd działań, mając na względzie zbieżność celów w obszarze rehabilitacji wszystkich wymienionych instytucji.

Z uwagi na potrzebę dobrej realizacji zadania, uczestnicy konferencji zaproponowali organizację cyklu szkoleń dla pracowników Realizatorów programu np.w ramach modułu III programu „Aktywny samorząd”. Szkolenia powinny przyczynić się do wzrostu kompetencji pracowników w zakresie kwestii związanych z zaopatrzeniem w protezę kończyn/y. Szkolenia powinny być organizowane w poszczególnych województwach z udziałem właściwego (wojewódzkiego) eksperta PFRON, zktórym samorządy powiatowe będą współpracowały wramach programu oraz, który posiada najlepszą wiedzę na temat protezowni działających naterenie danego województwa. Szkolenie powinno obejmować ok. 2-3 godzin zajęć z zakresu elementarnej wiedzy dotyczącej tematu. Uzgodniono, że konieczne jest opracowanie schematu takiego szkolenia wojewódzkiego (standaryzacja szkolenia). PFRON przygotuje projekt założeń iwytycznych do szkolenia, obejmujący wskazania co Realizator musi wiedzieć, aby w sposób właściwy kierować sprawy do ekspertów PFRON (m.in. przyczyny i skutki amputacji), jak informować osoby niepełnosprawne o możliwościach pomocy (pytania o funkcjonalności), jak „wyłowić” osoby, którym możemy pomóc, itp. Uznano, że odpowiedni termin szkoleń to listopad br.

Uczestnicy konferencji uzgodnili, że przyniosła ona oczekiwany efekt (ustalenie wspólnej strategii postępowania) oraz, że istnieje potrzeba organizacji kolejnego spotkania wszystkich ekspertów PFRON celem wymiany zdobytych doświadczeń ze współpracy w ramach programu. Spotkanie powinno się odbyć na przełomie X-XI 2013 roku, jeszcze przed wprowadzeniem ewentualnych zmian do programu.

Na koniec konferencji, wnioski i ustalenia poczynione w trakcie konferencji przekazane zostały Zarządowi PFRON oraz Dyrektorom Oddziałów PFRON, obecnym w jej trakcie:

1. W ramach Modułu I Obszar C Zadanie nr 3 pilotażowego programu „Aktywny samorząd rekomendowany przez ekspertów PFRON jest III poziom jakości protezy dodofinansowania ze środków PFRON.
2. Poziom IV jakości protezy zarezerwowany powinien być jedynie najednostkowe i wyjątkowe przypadki. Ekspert PFRON w opinii określał będzie co musi zawierać proteza na tym poziomie jakości (zuzasadnieniem) oraz propozycję kwoty dofinansowania.
3. W każdym przypadku (proteza na III iIV poziomie jakości) ekspert PFRON powinien dysponować w trakcie badania szacunkowym kosztem protezy oraz specyfikacją techniczną imateriałową oferty/zamówienia.
4. PFRON i Realizatorzy programu powinni rozważyć możliwość realizacji decyzji odofinansowaniu protezy na IV poziomie jakości wformie przetargu organizowanego przez samorząd powiatowy (także zapytanie ofertowe), z uwzględnieniem uwag wniesionych wtrakcie dyskusji na ten temat.
5. Odnośnie oceny stabilności stanu zdrowia wnioskodawcy ustalono, że ocena ta ma charakter indywidualny. Co do zasady do dofinansowania będą kwalifikowały się osoby po urazach, ale dopuszczalne mogą być także inne przypadki – w zależności odindywidualnej oceny eksperta PFRON (z uwzględnieniem uwag wniesionych wtrakcie dyskusji na ten temat).
6. PFRON wprowadzi dodatkowy druk skierowania Realizatora programu na konsultację doeksperta PFRON oraz dokona drobnej korekty formularza dot. badania wstępnego (zewskazań eksperta):
   • drugi wiersz - należy usunąć wyrażenie w brzmieniu: „(w porozumieniu z protezownią)”,
   • trzeci wiersz – wyrażenie „Następny termin wizyty:” należy zastąpić wyrażeniem: „Przybliżony termin drugiej wizyty:”, który ekspert PFRON może określić nie w formie konkretnej daty, ale w sposób ogólny i przybliżony np.wliczbie tygodni po zaopatrzeniu Wnioskodawcy w protezę.
7. Konieczne jest zaangażowanie Realizatora programu do przygotowania listy oczekiwań Wnioskodawcy w zakresie zatrudnienia (wywiad zawodowy) na skierowaniu na konsultację do eksperta PFRON.
8. Opinie ekspertów PFRON muszą być jak najwcześniej przekazywane Realizatorom programu (samorządy powiatowe) oraz Oddziałom PFRON (np. w uprzedniej wersji elektronicznej).
9. Wskazane i uzasadnione jest uruchomienie w ramach programu formy wsparcia polegającej na dofinansowaniu szkolenia beneficjenta zużytkowania protezy uzyskanej wramach realizacji programu (z uwzględnieniem uwag wniesionych wtrakcie dyskusji na ten temat).
10. Z uwagi na potrzebę dobrej realizacji zadania, uzasadniona jest organizacja cyklu szkoleń dla pracowników Realizatorów programu, które powinny przyczynić się do wzrostu kompetencji pracowników w zakresie kwestii związanych z zaopatrzeniem w protezę kończyn/y (z uwzględnieniem uwag wniesionych wtrakcie dyskusji na ten temat).
11. Wskazane jest ponowne spotkanie ekspertów PFRON celem wymiany zdobytych doświadczeń ze współpracy w ramach programu. Spotkanie powinno się odbyć naprzełomie X-XI 2013 roku, jeszcze przed wprowadzeniem ewentualnych zmian doprogramu.

Pan Jacek Brzeziński, Zastępca Prezesa Zarządu PFRON poinformował ekspertów PFRON, żewprowadzenie możliwości dofinansowania ze środków PFRON zaopatrzenia w dobrej jakości protezę z pewnością wywoła zmiany na rynku (tak jak w przypadku innych form wsparcia finansowanych ze środków PFRON). Dodał, że Fundusz ma odpowiednie doświadczenia, jak ograniczać skalę niekorzystnych zjawisk. Zwrócił się do ekspertów PFRON o przekazywanie doPFRON wszelkich sygnałów świadczących o nieprawidłowościach w realizacji zamówień (np.brak zgodności wykonanej protezy ze specyfikacją techniczną i materiałową, wykonywanie protezy gorszej jakości, niż wynikałaby z jej ceny itp.).

Ponadto podkreślił, że PFRON finansuje wydatki wyłącznie związane z rehabilitacją społeczną izawodową osób niepełnosprawnych. Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji (...) wyraźnie zabrania wydatkowania środków PFRON na cele związane z rehabilitacją medyczną, dlatego osoby podlegające procedurom medycznym nie mogą być beneficjentami pomocy zestrony PFRON (warunkiem uczestnictwa w programie „Aktywny samorząd” jest stabilność procesu chorobowego Wnioskodawcy).